Mechanizmy obronne najprościej rzecz ujmując, pozwalają nam utrzymać różne treści emocjonalne, lękowe, z którymi nie dajemy sobie rady w naszej nieświadomości. Działają także poprzez zamienianie treści, po to, aby były bardziej „strawne”, nie przynosiły bólu, cierpienia, lęku, gdyż wydaje nam się, że nasza świadomość nie dałaby rady ich „unieść”.
Pojęcie mechanizmów obronnych wprowadził twórca psychoanalizy Zygmunt Freud. Mechanizmy obronne są metodą na poradzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy.
Mechanizmy obronne pojawiają się adekwatnie do etapu rozwoju, czyli od najbardziej niedojrzałych (charakter nieadaptacyjny) do mechanizmów obronnych bardzo dojrzałych, które mają charakter adaptacyjny, bardziej elastyczny, co wiąże się ze znacznie mniejszym zniekształcaniem rzeczywistości tej wewnętrznej i zewnętrznej.
Poniżej prezentuję zestawienie mechanizmów obronnych wg Kokosza A. i Drozdowskiego P.
I. Narcystyczne mechanizmy obronne:
zaprzeczenie
zniekształcenie
prymitywna idealizacja
projekcja (psychotyczna)
projekcja identyfikacyjna
rozszczepienie (spliting)
II. Niedojrzałe mechanizmy obronne
acting out
blokowanie
hipochondryzacja
introjekcja
pasywno-agresywne zachowania
projekcja (niepsychotyczna)
regresja
schizoidalne fantazje
somatyzacja
III. Neurotyczne mechanizmy obronne
kontrolowanie
przemieszczenie
dysocjacja
eksternalizacja
zahamowanie
intelektualizacja
izolowanie
racjonalizacja
reakcja upozorowana (forma reaktywna)
wyparcie (represja):
- pierwotne
- wtórne
seksualizacja
odczynianie
IV. Dojrzałe mechanizmy obronne
altruizm
antycypacja
ascetyzm
humor
sublimacja
tłumienie (supresja)
Znaczenie niektórych mechanizmów obronnych:
Zaprzeczenie – spostrzeganie zewnętrznej rzeczywistości w sposób, który pozwala uniknąć uświadomienia sobie jej bolesnych aspektów.
Projekcja identyfikacyjna – przypisywanie innej osobie nieakceptowanych własnych przeżyć, jednocześnie przeżywanie ich, jako reakcje na przeżycia odbiorcy projekcji. Zachowanie osoby projektującej wywiera na odbiorcę presję przeżywani siebie i zachowywani się z godnie z projekcyjną fantazją.
Rozszczepienie – niemożność utrzymania obrazu złego i dobrego jednocześnie. Jest tylko dobry, albo tylko zły obraz obiektu. Nie ma pamięci, ze przed chwilą dany obiekt był np. dobry.
Acting out – kłopot dotyczy kontroli impulsów. Służy, aby uniknąć pewnych rzeczy i ich nie czuć.
Blokowanie – wstrzymywanie bez świadomości impulsów, uczuć, myśli wyrażające się napięciem.
Introjekcja – jest odwrotnością projekcji, np., jeśli ktoś ma coś fajnego, przyjemnego osoba ta przypisuje sobie.
Pasywno-agresywne zachowana – agresja w stosunku do obiektu jest wyrażana nie wprost i nieefektywnie poprzez bierność lub masochizm.
Projekcja (niepsychotyczna) – przypisywanie innym niechcianych i nieakceptowanych impulsów, uczuć, zachowań.
Kontrolowanie – nadmierne dążenie do panowania nad wydarzeniami i obiektami w środowisku, aby zminimalizować lęk i doraźnie rozwiązać wewnętrzny konflikt.
Dysocjacja – czasowe zmodyfikowanie tożsamości, doznań w celu uniknięcia zmartwienia.
Intelektualizacja – kontrolowanie uczuć i impulsów przez myślenie o nich w miejsce przeżywaniach ich.
Racjonalizacja – szukanie uzasadnienia swoich reakcji, postaw; pozwala nie brać odpowiedzialności.
Wyparcie – usuwanie trudnych, niechcianych treści lub uczuć i utrzymywanie ich poza świadomością.
Altruizm – zastępcze, ale konstruktywne zaspokajanie swoich potrzeb
Antycypacja – realistyczne przewidywanie przyszłych zdarzeń, konsekwencji
Sublimacja – zaspokajanie impulsów, których cel jest utrzymany, ale sposób lub obiekt jest zmieniony na społecznie uznawany.
Tłumienie – świadome wysiłki do powstrzymywania się od impulsów, konfliktów.
Izabela Aurelia Makowska
Artykuł powstał na podstawie notatek własnych oraz materiału z publikacji Kokosza A., Drozdowski P. (red.).: Wprowadzenie do psychoterapii
Commenti